De kunst van het pleiten

Hoewel het verbod op een criminele organisatie al sinds de 19e eeuw in het wetboek van strafrecht te vinden is, is het artikel nog steeds aan verandering onderhevig. Vorig jaar zijn de maximumstraffen nog verhoogd, als de organisatie zich ten doel zou stellen om misdrijven te plegen waarop een straf van twaalf jaar of meer staat gesteld. Net zoals de straffen ten aanzien van oprichters, leiders of bestuurders sinds kort met een derde kunnen worden verhoogd. En er zijn speciale wetten voor organisaties met een terroristisch oogmerk of met het doel om opiumdelicten te plegen.

VOORDELEN VOOR HET OM
Voor het OM heeft het bepaalde voordelen om iemand als verdachte aan te merken wegens lidmaatschap van een criminele organisatie. Er hoeft bijvoorbeeld nóg geen strafbaar feit te zijn gepleegd. Van belang is enkel dat de organisatie zich ten doel stelt om misdrijven te plegen. En zelfs al zouden er door de verdachte zelf geen strafbare gronddelicten zijn gepleegd, het OM hoeft enkel aan te tonen dat de verdachte handen spandiensten aan de organisatie heeft verleend. Zo is de verdenking een stuk makkelijker rond te krijgen, wat bijvoorbeeld voor het OM het verkrijgen van machtigingen om te tappen, observeren en te hacken een stuk makkelijker maakt. Ook kunnen de bedenkers van bepaalde plannen die de verboden handelingen niet zelf uitvoeren, makkelijker worden vervolgd. Bijvoorbeeld regisseurs van fraudeconstructies die niet zelf valsheidsdelicten pleegden of daaraan bewijsbaar leiding gaven.

WANNEER IS ER SPRAKE VAN DEELNAME AAN EEN CRIMINELE ORGANISATIE?
Toch is het voor het OM niet makkelijk om vervolgens ook daadwerkelijk te bewijzen dat iemand heeft deelgenomen aan een criminele organisatie. Iemand die een criminele organisatie bijvoorbeeld met geld of goederen steunt, is niet zonder meer strafbaar. Bewezen moet worden dat hij in zijn algemeenheid wéét dat de organisatie de bedoeling heeft om strafbare feiten te plegen. Dit doel kan overigens naast legale doelen bestaan. Maar die bedoeling is lang niet altijd duidelijk voor degene die de organisatie steunt. Áls de organisatie zich al ten doel zou stellen om strafbare feiten te plegen.

DUURZAAM EN GESTRUCTUREERD SAMENWERKINGS-VERBAND?
En dan is het nog maar de vraag of er überhaupt sprake is van een organisatie. Om te kunnen spreken van een organisatie, dient een duurzaam en gestructureerd samenwerkingsverband tussen minimaal 2 personen te worden aangetoond. En dat is niet zo makkelijk. Een incidentele samenwerking maakt nog niet dat er sprake is van een criminele organisatie. Vaak is er hooguit sprake van samenspanning, dat lager wordt bestraft. Duurzaamheid en structuur zijn in de rechtspraak niet duidelijk omschreven. Het zijn vooral communicerende vaten. Hoe meer gestructureerd een samenwerking, hoe korter deze hoeft te duren om van een organisatie te kunnen spreken. En een los verband tussen personen dat over een lange periode misdrijven pleegt, kan ook onder de werkingssfeer van de strafbepaling vallen.

VOER VOOR DISCUSSIE
Kortom, discussie is altijd mogelijk. Bijvoorbeeld als de samenwerkende personen deel uitmaken van dezelfde vriendengroep of familie. In dergelijke verbanden zijn duurzaamheid en structuur een gegeven, zonder dat hieruit een criminele organisatie mag worden afgeleid. Daar is meer voor nodig. Ook dient met de interpretatie van gesprekken voorzichtig te worden omgegaan. Daarnaast worden in hechte verbanden/relaties vertrouwelijke zaken besproken, zonder dat de ander meewerkt of deelgenoot is. En als het onderzoek van het OM onvolledig is, bijvoorbeeld omdat teveel tapgesprekken uit het dossier zijn gelaten, of omdat er over een te beperkte periode is getapt, kan het OM door de rechter ook op de vingers worden getikt. Als daardoor niet kan worden vastgesteld of het bij de verboden gedragingen om individuele keuzes van individuele verdachten gaat of om gemeenschappelijke doelstellingen, behoren de betrokkenen te worden vrijgesproken, zoals vrij recent door de rechtbank Arnhem. Kortom, deelname aan een criminele organisatie is voor het OM lang niet zo makkelijk te bewijzen.

Mr. D.M. Penn strafrechtadvocaat
PENN Advocaten