Voordeel van de twijfel bij zelfverdediging?

Bij geweldsdelicten komt het regelmatig voor dat een verdachte een beroep doet op zelfverdediging (noodweer). In deze column wordt nader ingezoomd op het aannemelijk maken van een dergelijk scenario.

De Hoge Raad vindt dat de rechter de last om zelfverdediging aannemelijk te maken niet alleen op de verdachte mag leggen. In andere woorden: als niet valt uit te sluiten dat de door de verdachte geschetste situatie juist is, is er ruimte zijn scenario aannemelijk te achten.

Ik geef een aantal voorbeelden.

Een vrouw werd verdacht van het mishandelen van haar ex-vriend. Zij was naar zijn woning gegaan om spullen op te halen. Bij de voordeur ontstond ruzie, waarna de vrouw de woning binnenliep. Volgens de vrouw werd zij toen aangevallen en heeft zij zich verdedigd. De ex-vriend verklaarde juist dat hij was aangevallen door de vrouw, zonder dat hij iets had gedaan. Een aantal getuigen hoorde geschreeuw, maar had niets gezien. Het hof vond de feiten onduidelijk en oordeelde dat de vrouw het voordeel van de twijfel verdiende. Haar lezing was namelijk niet onaannemelijk.

In een andere strafzaak ging het om een vechtpartij op een fietspad tussen twee wielrenners en drie tieners. Eén van de wielrenners werd verweten dat hij de jongens met zijn vuisten had geslagen. Volgens de verdachte had hij dat gedaan omdat zijn broer door de jongeren was aangevallen. De jongeren beweerden juist dat de verdachte was begonnen met slaan. Een aantal getuigen had gezien dat de verdachte had geslagen, maar niemand had het begin van de vechtpartij gezien.  Het hof constateerde dat beide groepen hadden verklaard dat de andere groep was begonnen met het geweld en dat niet met objectieve gegevens kon worden vastgesteld wie gelijk had. Het hof oordeelde dat het scenario van de verdachte niet kon worden uitgesloten, zodat daarvan uitgegaan moest worden.

In een zaak bij de rechtbank Overijssel stond vast dat er in een kamer een vechtpartij met verschillende personen had plaatsgevonden, waarbij een honkbalknuppel en een hamer waren gebruikt. Meerdere personen, waaronder de verdachte, waren flink gewond geraakt. De verdachte verklaarde dat hij naar de kamer was gegaan om een ruzie uit te praten en dat hij daar was aangevallen. De andere aanwezigen in de kamer verklaarden verschillend over wat er was gebeurd en wie was begonnen. De rechtbank overwoog dat zij niet kon vaststellen wie was begonnen, zodat niet kon worden uitgesloten dat het was gegaan zoals de verdachte had verklaard.

In deze zaken was het het woord van de één tegen de ander. Voor de rechter was het niet mogelijk met objectieve gegevens, bijvoorbeeld getuigen die niets met de vechtpartij te maken hadden, vast te stellen wat er precies was gebeurd. In het strafrecht dient de verdachte in een dergelijk geval het voordeel van de twijfel te krijgen. Zijn lezing kan dan niet voor onaannemelijk worden gehouden. 

Voor het krijgen van het voordeel van de twijfel

is het van belang dat de rechter de verklaring van de verdachte betrouwbaar vindt

In de volgende zaak was dat niet het geval. De verdachte had zich in zijn eerste verhoor op zijn zwijgrecht beroepen. Hij begon pas met verklaren nadat hij het dossier had gelezen. Ook noemde hij in latere verhoren nieuwe informatie over wat er was gebeurd. De rechter vond de verklaringen van de verdachte daarom onbetrouwbaar. Zijn scenario werd niet aannemelijk gevonden en het beroep op zelfverdediging werd verworpen.

Bij het aannemelijk maken van een beroep op zelfverdediging kan het voor een verdachte van belang zijn geen beroep te doen op het zwijgrecht, maar juist zo vroeg mogelijk te vertellen wat er is gebeurd. Dat komt de betrouwbaarheid ten goede. Bespreek dit voorafgaand aan het eerste verhoor met je advocaat en geef daarbij volledig openheid van zaken. Je advocaat kan je adviseren over de beste processtrategie.

Mr. Christiaan Kwint

strafrechtadvocaat
Knoester Van Der Hut & Alberts Advocaten