HOE WORDEN GEWOONTES GEVORMD?

WAT IS HET EERSTE WAT JE DOET ALS JE WAKKER WORDT? IEDEREEN HEEFT WEL, BEWUST OF ONBEWUST, EEN VASTE ROUTINE, OOK AL GA JE MEE IN HET RITME VAN EEN P.I .SPRING JE METEEN DE DOUCHE IN, DOE JE EERST IETS AAN SPORT OF LEES JE EEN BOEK? VEEL VAN WAT JE DOET OP EEN DAG BESTAAT NAMELIJK UIT GEWOONTEGEDRAG; OPSTAAN, KLAARMAKEN VOOR WERK, NEERPLOFFEN OP JE BED ALS JE OP JE CEL KOMT, ETC. DAAROM IS HET BELANGRIJK DAT JE SNAPT HOE GEWOONTEGEDRAG ONTSTAAT EN HOE JE HET KAN HERKENNEN.

OM VAN EEN HANDELING EEN GEWOONTE TE MAKEN, IS DE VOORWAARDE DAT HET (VAAK) WORDT HERHAALD. DOOR DE HERHALINGEN WORDEN DE NEUROLOGISCHE VERBINDINGEN IN ONZE HERSENEN STERKER. HOE VAKER WE IETS DOEN, HOE STERKER DE GEWOONTE WORDT. DAT BETEKENT OOK DAT HET LASTIG IS OM EEN OUDE GEWOONTE AF TE LEREN.

Veel mensen denken dat een gewoonte alleen het uitvoeren van de handeling zelf is (bijvoorbeeld je telefoon checken) maar beseffen niet dat er meer fasen zijn die bij gewoontegedrag horen. Allereerst is het belangrijk om te begrijpen hoe “automatisch” gedrag werkt en hoe een gewoonte zich vormt. Gewoontegedrag kan worden opgedeeld in vier fasen:

1. De aanwijzing
2. Het verlangen
3. De uitvoering
4. De beloning

Elke gewoonte die je hebt gaat door deze vier fasen in deze volgorde!

1. DE AANWIJZING
De aanwijzing triggert je brein om het gewoontegedrag op te starten. Je zou het kunnen zien als een stukje informatie dat je brein registreert waardoor het een beloning verwacht. Als je een roker bent kan bijvoorbeeld het ruiken van sigarettenrook een aanwijzing zijn voor het starten van het gewoontegedrag.

Dit is al ontstaan bij onze voorouders die op zoek moesten gaan naar aanwijzingen voor voedsel en water. Vandaag de dag zijn we juist op zoek naar aanwijzingen die secondaire beloningen geven zoals meer geld, meer status, en meer erkenning. Je brein is hier constant mee bezig, ook onbewust. De aanwijzing dat er een beloning in de buurt is leidt tot de volgende fase; verlangen.

2. HET VERLANGEN
Het verlangen is de motiverende kracht voor het uitvoeren van je gewoontegedrag. Zonder enige motivatie of verlangen om de gewoonte uit te voeren hebben we geen reden om te handelen. Je verlangt niet naar de gewoonte zelf, maar naar de interne verandering (vaak is dit de beloning) die de gewoonte met zich meebrengt.

Een ander voorbeeld is tv kijken. Je verlangt niet naar het aanzetten van de tv, maar naar de entertainment en ontspanning die het biedt. Mensen zijn verschillend en de aanwijzingen die zorgen voor een bepaald verlangen verschillen daarom ook per persoon. Aanwijzingen zijn namelijk waardeloos tot dat ze worden geïnterpreteerd. Zo zal de ene persoon rooklucht interpreteren als een vieze geur en voor de ander is het juist de trigger die een gewoonte kan starten.

3. DE UITVOERING
De derde fase is de uitvoering. Dit is het uitvoeren van de gewoonte die je hebt opgebouwd. Of je de gewoonte uitvoert hangt af van hoe gemotiveerd je bent en hoeveel frictie er is met het geassocieerde gedrag. Als het uitvoeren van de gewoonte meer fysieke of mentale inspanning vereist dan dat je bereidt bent om te geven, dan zal je de gewoonte niet uitvoeren. Daarnaast hangt het ook af van het vermogen om de gewoonte uit te voeren. Dit klinkt misschien simpel, maar je kan een gewoonte alleen uit voeren als je er ook werkelijk in staat in bent. Heb je bijvoorbeeld zin in een glas wijn om 23:00 ’s avonds, maar je hebt geen wijn in huis, dan zal je de gewoonte ook niet uit kunnen voeren.

4. DE BELONING
De vierde en laatste fase levert een beloning. De beloning is het einddoel van elke gewoonte. De aanwijzing is gefocust op het waarnemen van de beloning. Het verlangen focust op het willen van de beloning. De uitvoering is gefocust op het verkrijgen van de beloning. We “jagen” de beloning na vanwege de twee doelen die het dient:

• Het geeft ons een voldaan gevoel;
• Het “leert” ons welke gewoontes het waard zijn om te herinneren in de toekomst als we een slecht gevoel willen verdrukken.

Slechte gewoontes afleren
Verminder het verlangen en je zal niet genoeg motivatie hebben om actie te ondernemen. Maak het uitvoeren van het gewoontegedrag moeilijk en je zal niet in staat zijn om het uit te voeren. Als de beloning geen voldoening geeft, dan heb je geen reden om het gedrag nog een keer uit te voeren in de toekomst. Zonder de eerste drie stadia zal je geen gedrag vertonen, zonder alle vier de stadia zal het gedrag zich niet herhalen en zal je dus geen gewoonte opbouwen.