De bitcoinhandelaar: commercieel of crimineel?

Een overboeking gebeurt niet naar een rekening van een persoon, maar naar een bitcoinadres, aangemaakt door de bitcoinwallet. Bij een bitcoinadres kan gemakkelijk gebruik worden gemaakt van een pseudonaam. Door bitcoins kan men daardoor eenvoudig anoniem deelnemen aan het betalingsverkeer. Transacties zijn zichtbaar, maar partijen zijn in grote mate ongrijpbaar. Dit komt ook door het inzetten van bijvoorbeeld bitcoinmixers, waardoor het digitale spoor van de transactie wordt doorbroken en in feite wordt gewist.

De anonimiteit van bitcoin wordt doorbroken op het moment dat bitcoins worden omgewisseld in euro’s of andere valuta. Er verschijnt immers een bijschrijving op een niet-anonieme bankrekening. Personen die anoniem willen blijven, kunnen dan gebruik maken van een bitcoinhandelaar. De bitcoinhandelaar verkrijgt bitcoins en wisselt deze om bij een wisselkantoor. De bitcoinhandelaar ontvangt het geld op zijn rekening, trekt daar een hoge commissie van af en neemt bijvoorbeeld het overige deel in contanten op voor de bitcoineigenaren. Alleen de handelaar komt in beeld. De eigenaar van de bitcoins niet.

RISICO OP WITWASSEN
In beginsel is bovenstaande werkwijze niet strafbaar. De bitcoinhandelaar voorziet in een behoefte en kan daarvoor hoge bedragen in rekening brengen. Sommige mensen hebben er veel geld voor over om anoniem te blijven. De anonimiteit van bitcoins vergroot echter het risico op witwassen. De rechtspraak laat de laatste jaren dan ook zien dat de grens tussen een commerciële bitcoinhandelaar en een criminele bitcoinhandelaar erg dun is.

Witwassen houdt bijvoorbeeld in, dat door middel van transacties wordt geprobeerd de herkomst van geld te verbergen. In principe dient het te gaan om geld dat van misdrijf afkomstig is, maar er kan ook sprake van zijn als het gronddelict niet bekend is. Als men zich bewust blootstelt aan de aanmerkelijke kans dat de bitcoins door misdrijf zijn verkregen, kan witwassen ook aan de orde zijn. Diegene heeft dan gehandeld met voorwaardelijk opzet op witwassen.

RECHTSPRAAK OVER BITCOINS EN WITWASSEN
In 2017 heeft Rechtbank Midden-Nederland al overwogen dat 90% van de producten op het Dark Web illegale producten zijn. Een betaling op het Dark Web kan enkel worden verricht door een betaling met bitcoins. De rechtbank gaat er vervolgens van uit dat nagenoeg alle bitcoins die van het Dark Web afkomstig zijn een criminele herkomst hebben.

In 2019 overwoog Rechtbank Rotterdam dat het een feit van algemene bekendheid is dat bitcoins dikwijls worden gebruikt in het criminele circuit. En ook in een recente uitspraak van de rechtbank Rotterdam werd wederom een verband gelegd tussen bitcoins en witwassen. Overwogen werd dat alhoewel bij bitcoins misschien niet is te achterhalen van welk misdrijf deze afkomstig zijn, witwassen toch kan worden bewezen als het op grond van de feiten en omstandigheden niet anders kan zijn dan dat het geld van enig misdrijf afkomstig is. Daarbij wordt bijvoorbeeld gekeken of de bitcoinhandelaar een gedetailleerde administratie heeft bijgehouden, hoe hoog het gehanteerde commissiepercentage is en of de bitcoinhandelaar betaling in contact geld aanbiedt. Als dat niet het geval is, gaan bij het OM zeker de alarmbellen rinkelen

Wanneer de feiten en omstandigheden een vermoeden van witwassen rechtvaardigen, wordt van de verdachte gevergd dat hij een concrete, te verifieerbare en niet op voorhand hoogst onwaarschijnlijke verklaring kan geven. De verdachte dient dan aannemelijk te maken dat de bitcoins niet van enig misdrijf afkomstig zijn of dat hij redelijkerwijs niet had kunnen vermoeden dat deze een criminele herkomst zouden hebben.

WAT TE DOEN ALS JE VERDACHT WORDT VAN WITWASSEN 
Ondanks dat de bitcoinmunt in de samenleving – en zelfs bij grote institutionele beleggers, zoals pensioenfondsen- aan populariteit wint, wordt in de rechtspraak vooral een negatief beeld geschetst van de handel in bitcoins. Een illegale herkomst van bitcoins wordt door rechtbanken snel aangenomen, met name wanneer deze afkomstig blijken te zijn van het Dark Web. In dat geval komt de bal bij de verdachte te liggen om aannemelijk te maken dat hij redelijkerwijs niet kon weten dat de bitcoins een illegale herkomst hebben gehad. Indien u als handelaar in bitcoins verdacht wordt van witwassen, is het van belang om samen met uw advocaat tijdig een verklaring te geven om ervoor te zorgen dat concrete wetenschap van een illegale herkomst niet kan worden vastgesteld. Op die manier komt de bal weer te liggen bij de officier van justitie.

Mr. M. Ortner strafrechtadvocaat
PENN Advocaten